- چکیده
سالها، آنتیبیوتیک های محرک رشد دام و طیور، با هدف بهبود کارآیی خوراک، و افزایش رشد، به خوراک دام و طیور افزوده می شدند؛ اما اینکه این آنتیبیوتیک های چگونه به رشد جانوران کمک میکنند هنوز به خوبی دانسته نشده است. بسیاری از دانشمندان نشان داده اند که آنتیبیوتیک ها روی فلور میکروبی دستگاه گوارش، اثر گذاشته و با جلوگیری از رشد و تکثیر باکتریهای بیماریزا، به جای اینکه انرژی بدست آمده از خوراک، برای مبارزه با استرس مصرف شود، برای گسترش ماهیچه ها و بهبود رشد مصرف می شوند. اما هرچند آنتیبیوتیک های محرک رشد یا پیشگیری کننده از بیماریها سودمندی هایی برای رشد جانورانی که مصرف خوراکی دارند، اما مصرف گسترده آن، در پدیدار شدن مقاومت بیماریزاها در برابر مواد ضد میکروبی، نقش داشته است، که سبب ممنوع شدن مصرف آنها در اروپا، و محدودیت مصرف در دیگر کشورها شده است.
در آغاز، ممنوعیت مصرف آنتیبیوتیکهای محرک رشد در خوراک دام و طیور سبب شده بود که هزینه تولید افزایش یابد، از تولید کاسته شود، و موارد بیماری بالاتر برود. این پیامدها، تولیدکنندگان دام و طیور را واداشت که به دنبال استفاده از جانشین هایی مانند بروند که برای تقویت سلامت دستگاه گوارش به کار » پروبایوتیکها «برده میشوند.
تأثیر عمده پروبایوتیکها، هم متوازن ساختن جمعیت میکروبی دستگاه گوارش، و هم بهبود فعالیت سیستم ایمنی، به ویژه حفظ توازن تولید ترکیبات التهابی و ضدالتهابی است که به وسیله سلول های ایمنی تراوش میشوند و فعالیت التهابی اضافی سیستم ایمنی را کنترل میکنند. در این بررسی، به مقایسه اثرات آنتیبیوتیک های محرک رشد، و پروبایوتیکها، در دستگاه گوارش پرداخته ایم.
- پیشگفتار
آنتیبیوتیک ها، هنگامی که با دوز پیشگیری به خوراک دام و طیور افزوده میشوند، به عنوان محرک رشدهایی شناخته شده اند که کارآیی خوراک، و رشد جانور را بهبود میبخشند. مکانیزم اثر گذاری آنتیبیوتیک های محرک رشد هنوز هم روشن نیست، و فرضیه های زیر در این زمینه مطرح شده است:
- افزایش جذب مواد مغذی به وسیله نازک کردن دیواره روده و دیواره پرزها.
- کاستن از مصرف مواد مغذی به وسیله باکتریهای دستگاه گوارش.
- کاستن از شمار باکتریها، و مقدار توکسینهایی که تولید می کنند.
- کاستن از موارد عفونتهای نهفته.
هرچند که استفاده از آنتیبیوتیک های محرک رشد در مرغداریهای مدرن رواج داشت، اما روشن شد که استفاده از آن سبب ایجاد مقاومت در بیماریزاهای مشترک دام، و طیور با انسان شده است.
برای همین است که اتحادیه اروپا از آغاز سال 2006 مصرف این آنتیبیوتیک ها در خوراک دام و طیور را ممنوع کرد. در آمریکا نیز محدود کردن مصرف آنتیبیوتیک ها در خوراک طیور آغاز شده است، بسیاری از تولیدکنندگان، داوطلبانه از مصرف آنها خودداری میکنند. جستجو برای یافتن جانشین مناسب و کارآمد برای آنتیبیوتیکهای محرک رشد، توجه پژوهشگران را به : آنزیمها، اسیدهای ارگانیک، روغن های ضروری، محرکهای ایمنی، پروبایوتیکها و پریبایوتیک ها جلب کرده است. تنظیم فعالیت سیستم ایمنی در دستگاه گوارش، بستگی به استقرار فلور میکروبی دارد. به همین سبب است که پژوهشها به سوی استفاده از فرآورده هایی که از میکروارگانیزم های زنده تشکیل شده اند و خوانده میشوند گرایش یافته اند. کارآیی( پروبایوتیک ) پروبایوتیکها به سبب مکانیزم عمل آنها و ویژگیهایشان، به گونه ای گسترده برای جانشینی آنتیبیوتیک های محرک رشد، مطالعه و ارزیابی شده اند.
- پروبایوتیکها
پروبایوتیکها باکتریهای زندهای هستند که برای انسان، دام و طیور سودمندند، و سالها است که از آنها استفاده میشود، هم برای بهبود سلامتی دستگاه گوارش، و هم برای درمان آشفتگیهای گوارشی.کارآیی پروبایوتیکها در پژوهش های بسیار، گزارش شده است.برای دستیابی به تأثیرات سودمندانه پروبایوتیکها، سویه های باکتریایی این فرآورده ها میباید از ویژگیهای : فعالیت متابولیکی، امکان بقا و تداوم در دستگاه گوارش، و تراکم باکتریایی کافی به هنگام مصرف برخوردار باشند.
این مطلب را از دست ندهید: (Eubiosis)اصطلاحی برای جمعیت باکتریهای سالم دستگاه گوارش
مکانیزم های عمل پروبایوتیکها شامل:
- رقابت با دیگر میکروارگانیزمها بر سر جای اتصال به گیرنده های
- دیواره روده، و رقابت بر سر ربودن مواد مغذی (بقا و تکثیر).
- تولید مواد ضدمیکروبی، مانند باکتریوسینها (از بین بردن بیماری زاها)
- تولید پراکسیدهیدروژن (نامناسب کردن محیط برای رشد بیماری زاها)
- تولید اسیدهای چرب فرّار
- روده را کاهش دهند و محیط را برای رشد فلور باکتریایی بومی و باکتریهای سودمند گذرای روده مناسب سازند که به تقویت میکروفلور روده کمک میکند.
- در میان مکانیزم های عمل پروبایوتیکها، ساماندهی و تنظیم فعالیت سیستم ایمنی مادرزادی و سیستم ایمنی اکتسابی توجه بسیار بالایی را به خود جلب کرده است.
برخی از سویه های پروبایوتیکی نیز دارای توانایی ضدالتهابی هستند. وجود این ویژگی سبب شده است که پژوهش هایی برای یافتن سویه هایی که میتوانند تولید ترکیبات تولید شده سیستم ایمنی را بیشترکنند، افزایش یافته است.
- مکانیزم عمل فرآوردههای پروبایوتیکی روی کنترل التهابات روده
یکی از تأثیرات سودمندانه ای که مصرف پروبایوتیکها بر جای می گذارند نقش آنها در برقراری توازن، هم در میکروفلور دستگاه گوارش، و هم فعال سازی سیستم ایمنی است. چندین پژوهش روی انسان و دام و طیور به روشنی نشان داده اند که سویه های خاص پروبایوتیکی میتوانند سیستم ایمنی مادرزادی را با مکانیزمهای گوناگون تقویت کنند و ایمنی هومورال را افزایش دهند.گذشته از این، تأثیر بسیاری از پروبایوتیکها با تنظیم سیستم ایمنی مرتبط است و اینکار را بیشتر با ایجاد توازن میان ترکیبت ضدالتهابی تولید شده توسط سیستم ایمنی انجام میدهند. التهابات روده ای می توانند به نامتوازن بودن فعالیت میکروفلور روده و سیستم ایمنی بستگی داشته باشند.
در یک پژوهش، تأثیر باکتریهای تولیدکننده اسیدلاکتیک روی موکوس دستگاه گوارش موشها، افزایش شمار سلول های ایمنی و را پس از درمان با سویه igA) A ) تقویت تولید ایمونوگلوبولین پروبایوتیکی لاکتوباسیلوس کازئی گزارش دادند. یک ترکیب پروبایوتیکی از سویه های (بیفیدوباکتریوم لانگوم، بیفیدوباکتریوم اینفنتیس، بیفیدوباکتریوم بریف، لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس، لاکتوباسیلوس کازئی، لاکتوباسیلوس دلبروکی، و استرپتوکوکوس سالواریوس) زیر سویه ترموفیلوس تراوش IL-10 ضدالتهابی را بالا برده است.
- نتیجه گیری
این که پروبایوتیکها، و آنتیبیوتیک های محرک رشد، با چه مکانیزمی و چگونه سیستم ایمنی را تنظیم میکنند و چگونه روی التهاب های روده اثر میگذارند، هنوز کاملاً دانسته نشده است. نشان داده شده است که آنتیبیوتیک ها میتوانند فعالیت یک یا بیشتر سلولهای تولیدکننده ترکیبات ضد التهابی را کاهش دهند، و به این وسیله از شدت فاز حاد پاسخ ایمنی کم کنند. پروبایوتیکها همچنین میتوانند از راه متوازن ساختن فلور میکروبی دستگاه گوارش، التهاب روده را متوقف سازند، مانع فیزیکی موکوس دیواره روده را حفظ نمایند و سیستم ایمنی موکوسی روده را تنظیم و تقویت کنند. پروبایوتیکها، اینکار را، به ویژه با حفظ توازن تولید انجام ترکیبات ضدالتهابی و افزایش تولید سلولهای ایمنی lgA می دهند.
پژوهش ها نشان داده اند که هم آنتیبیوتیک های محرک رشد، و هم پروبایوتیکها روی تنظیم میکروفلور روده تأثیرگذار هستند، و نیز از التهابهای روده کاسته اند. و این، نشان میدهد که هر چند مکانیزم عمل پروبایوتیکها و آنتیبیوتیک ها شاید همانند هم نباشند، اما تأثیر آنها روی جانوران، و روی دستگاه گوارش، همانند است، و پروبایوتیک میتوانند جای آنتیبیوتیک های محرک رشد را در دامداریها و مرغداری ها بگیرند.
هر چند تقویت ایمنی به وسیله پروبایوتیکها به سویه های خاص آنها بستگی دارد، و تأثیر میان فرآورده های تک سویه با فرآورده های (multi strain) پرسویه ها بسیار متفاوت است. اما مصرف پروبایوتیک در تولید دام و طیور میتواند همانند تأثیرات آنتیبیوتیک های محرک رشد باشد، و زیان برخاسته از ممنوعیت مصرف آنتیبیوتیک ها را جبران کند، و به صورت ابزاری در افزایش تولید، بدون مصرف آنتیبیوتیک ها به کار گرفته شود.
*منبع شرکت نیکوتک
