کنترل استرس گرمایی در دام، یکی از مشکلات اصلی و پر اهمیت در گاوداری های ایران است. این مشکلات در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری بیش تر به چشم می خورد. در این بین گاو های شیری حساسیت بسیار زیادی نسبت به استرس گرمایی دارند. استرس گرمایی مشکلات متعددی را به دنبال خواهد داشت. از جمله مهم ترین آن ها می توان به افت کیفیت شیر، افت تولید، کاهش باروری و بروز مشکلات جدی در سلامتی گاو اشاره کرد.
با توجه به خطراتی که استرس گرمایی در دام به دنبال دارد، تاکنون راه حل های متعددی برای مهار کردن آن مطرح شده است. در ادامه مطلب توضیحات جامع تری را در رابطه با استرس گرمایی ارائه می دهیم و خواهید دانست که چگونه می توان به بهترین شکل ممکن برای مدیریت این موضوع، اقدام کرد.
دقیقاً منظور از استرس گرمایی در گاو چیست؟
دمای ایده آل در یک گاو بین 4 تا 24 درجه سانتی گراد است. این بازه دمایی را ناحیه آسایش دمایی نام‌گذاری کرده اند. در این دما تولیدات دام متوجه هیچ گونه اثر منفی نخواهند بود. در نتیجه می توان گفت در صورتی دما خارج از محدوده تعادل باشد، در سلامتی گاو مشکلات جدی بروز خواهد کرد. برخی از این مشکلات را در مقدمه مقاله ذکر کردیم و لازم به ذکر است که مجموعه موارد بیان شده به دنبال افزایش دما، در واقع همان استرس گرمایی در دام، نامیده می شوند.
زمانی استرس گرمایی رخ می دهد که بار حرارتی گاو شیری، از توانایی آن برای دفع حرارت بیش تر باشد. ناگفته نماند که شدت استرس گرمایی وابسته به میزان دما و رطوبت است. طبق تجربیات به دست آمده، گاو در دمای بالاتر از 25 درجه سانتی گراد و یا در برخی از مواقع بالاتر از 20 درجه سانتی گراد، درگیر استرس گرمایی می شود. نباید اهمیت این موضوع را دست کم گرفت، دقت داشته باشید که عملکرد و وضعیت سلامتی گاو تحت تأثیر قرار می گیرد.
فشار بیش از حد حرارتی بر گاو می تواند در اثر رطوبت و درجه حرارت بالای محیط، استرس حرارتی را ایجاد کند.
راهکارهای مدیریتی استرس گرمایی در گاو شیری (بخش اول)
- استفاده از سایبان در بالای آخور، راه حل مناسبی جهت کنترل استرس گرمایی در گاو است.
- نزدیک بودن مخازن آب به آخور، منجر به افزایش تعداد دفعات مصرف آب میشود.
- جیره باید به طور کامل مخلوط شود تا امکان انتخاب برای دام به حداقل برسد.
- لازم به ذکر است که منجر به نرمی فیبر جیره، افزایش ماده خشک مصرفی و … می شود.
- جلوگیری از بروز هر گونه تنش در گله نیز اهمیت بسیار زیادی دارد.
- بهتر است تعداد دفعات خوراک‌دهی دام افزایش پیدا کند. در اوقات خنک تر روز و در هر نوبت به مقدار کم خوراک به دام داده شود. معمولاً 4 تا 6 مرتبه در روز مناسب است.
- گاوها؛ دام هایی کنجکاو هستند. در نتیجه پیشنهاد میشود خوراک دهی در محل مناسبی باشد. با این ترفند و افزایش تعداد دفعات خوراک دهی، حرکت گاوها نیز به سمت آخور بیشتر میشود.
- گاوها سعی دارند به نحوی حرارت را از خود دور کنند و به همین دلیل، کاهش جریان خون به دستگاه گوارش رخ می دهد. توصیه میشود از خوراکهایی باکیفیت بالاتر استفاده شود.
- در زمان استفاده از نسبت های بالاتر کنسانتره در جیره، پیشنهاد می شود که برای جلوگیری از اسیدی شدن محیط شکمبه، از بیکربنات سدیم جلوگیری از اسید محیط دور کنند.از همان جوش شیرین استفاده شود. استفاده از 114 گرم تا 227 گرم بیکربنات سدیم به ازای هر گاو در طول یک روز، کفایت می کند.
- رعایت نظافت تابستانی نیز جهت کنترل استرس گرمایی در گاو، اهمیت بسیار زیادی دارد. به دلیل آن که امکان جابه‌جایی مناسب با کند شدن حرکت پره ها امکانپذیر نیست، گرد و غبار پردههای فن را پاک کنید.
نباید در جیره غذایی از پروتئین بیش از حد استفاده شود. جیره ها باید حاوی 18 درصد پروتئین یا حتی کمتر از این مقدار باشند. لازم است بدانید که تنها گاوهایی که تولیدات بالایی دارند، نیازمند 18 درصد پروتئین هستند.
این مطلب را از دست ندهید : استرس گرمایی در مرغ ها
راهکارهای مدیریتی استرس گرمایی در دام (بخش دوم)
- به منظور جلوگیری از تجمع خوراک فاسد و جلبک در طول فصل تابستان، حداقل یک روز در میان، آبشخورها را با استفاده از محلول ضدعفونی‌کننده رقیق شده بشویید. همچنین توصیه می شود در نزدیکی محوطه انتظار شیردوشی، آبشخورهای بیشتری قرار گیرد.
- به منظور کنترل استرس گرمایی در دام و بهبود استفاده انرژی، میتوان از یک ماده افزودنی به نام نیاسین استفاده کرد. 6 گرم در روز به ازای هر دام، مقدار توصیه شده است.
- بالا رفتن درجه حرارت و به دنبال آن افزایش تعریق و همچنین دفع پتاسیم و سدیم، نیازمندی به مواد معدنی را در دام افزایش می دهد. پیشنهاد می شود نسبت 3 به 1 پتاسیم به سدیم در هنگام استرس گرمایی نیز حفظ شود. دقت داشته باشید که تنها مصرف جیره هایی با پتاسیم و سدیم بالا، برای گاوهای شیرده پیشنهاد میشود.
- وجود فیبر اضافی در جیره در ماه های گرم تابستان جایز نیست. فیبر اضافی در هنگام تخمیر در شکمبه، موجب افزایش حرارت می شود.
- نسبت علوفه به کنسانتره را کم کنید. البته باید دقت کنید که در بیشتر گله ها، کاهش شدید علوفه ها در جیره های مصرفی منجر به کاهش میزان مصرف خوراک و افزایش تولید اسید در شکمبه می گردد.
- یکی از بهترین راهکارهای مدیریتی کنترل استرس گرمایی در دام، استفاده از آب کافی و خنک است. پیشنهاد میشود از یک آبشخور با ذخیره 20 لیتر برای هر 20 رأس گاو استفاده شود. در نزدیک محل تغذیه گاوها، آب تمیز قرار دهید تا گاوها برای نوشیدن و خوردن تشویق شوند. بد نیست بدانید که گاوها ترجیح می دهند به جای آب خیلی سرد، از آب 21 تا 26 درجه سانتیگراد استفاده کنند. در کل معمولاً میزان آب مورد نیاز گاو های شیرده در طول روز، بین 130 تا 150 لیتر است. زمانی که گاوها تحت استرس گرمایی قرار دارند، مقدار آب مورد نیازشان 1.2 تا 2 برابر می شود. هنگامی که دچار استرس گرمایی شده باشند، پس از ترک محل شیردوشی، از آب بیشتری استفاده می کنند.
کلام پایانی
به دلیل آن که استرس گرمایی در دام به خصوص در گاوهای شیری، مشکلات بسیار زیادی را به بار میآورد، باید نسبت به بهبود تجهیزات پرورش و شرایط اقدامات لازم در زمان مناسب انجام شود.
برای آشنایی کامل با محصولات در حوزه بیماری های دام و طیور و آبزیان کلیک کنید.
