بستر راحت و نرم دو نقش مهم ایفا می‌کند. اولاً مانع از تماس جوجه با کف سرد سالن و در نتیجه مانع سرماخوردگی به خصوص در فصول سرد میشود و دوم آن که مانع بروز مشکلات در اندام حرکتی و”تاول‌های سینه‌ای” میشود.
- بستر و وضعیت آن در آشیانه های پرورش مرغ گوشتی موضوع مهمی است این بستر باید به نحوی باشد که ضمن فراهم نمودن جایگاهی نرم و راحت برای جوجه کیفیت خوبی داشته، خشک، نرم و بدون گرد و خاک باشد. جنس، نوع و کیفیت بستر باید به‌گونه ای باشد که منجر به نقص و ضایعات اندام ها و قسمت های مختلف نگردد انواع معمول بستر عبارتند از:
- تراشه چوب (پوشال ) (3 تا 5 کیلوگرم درمتر مربع )
- کاه (2/5 تا 4 کیلوگرم درمتر مربع )
- سبوس برنج، خرده های ذرت، خاک اره و ماسه
- رول کاغذی بستر
بستر درواقع عایقی برای کف آَشیانه می باشد و رطوبت رابه خود جذب می نماید ضخامت بستر در تابستان باید 3 تا 5 سانتی متر و در زمستان 5 تا 8 سانتی متر در نظر گرفته شود این ضخامت درنواحی گرم و خشک می تواند کمتر باشد یک بسترخوب باید عاری از کپک، مواد اضافی و هر نوع آلودگی باشد با بالا رفتن سن طیور، بستر به دلیل عوامل مختلفی خیس وکلوخ می شود این عوامل عبارتند از:
– تعداد جوجه بیش از حد، در واحد سطح
– رطوبت بالا
– وجود چربی ها، نمک و مواد خام در جیره غذایی
– متعادل نبودن درجه حرارت
– بروز بعضی از بیماریها مانند گامبورو و کوکسیدیوز
– نقص در سیستم آبخوریها
- چیدن دانخوری ها و آبخوری ها
آبخوری ها و دانخوری ها باید بصورت یکنواخت بر روی بستر چیده شوند و بطوریکه جوجه با طی حداقل مسافت (5/0 متر) به آبخوری و دانخوری دسترسی داشته باشد.
- دود دادن با گاز فرم آلدئید
عمل گاز دهی با گاز فرم آلدئید حدود 5 روز قبل از ورود جوجه ها به سالن انجام می گیرد (2 روز برای گاز دهی 2 روز برای تخلیه گاز- یک روز برای گرم کردن سالن)
گاز دهی بهتر است توسط ترکیب گاز فرمالین و پرمنگنات پتاسیم در یک ظرف فلزی یا سفالی انجام گیرد. برای ضد عفونی موثر به ازای هر 15 گرم پرمنگنات پتاسیم از 45 میلی لیتر فرمالین 40% استفاده می کنند. بهتر است این گاز در دمای 25 درجه سانتی گراد و رطوبت 60-75% مورد استفاده قرار گیرد.
قبل از گازدهی بهتر است تمام منافذ و دربها بسته شود و برای ضد عفونی بهتر از تعداد بیشتری ظرف استفاده شود. ابتدا پرمنگنات و سپس فرمالین اضافه گردد. زیرا اگر پرمنگنات را روی فرمالین بریزید احتمال آتش گرفتن وجود دارد.امروزه بلوکهایی درست شده است که با شهله دملایم کبریت آتش گرفته و به آرامی می‌سوزد و تبدیل یه گاز میگردد. همچنین در حین کار از ماسک ضد گاز استفاده گردد.
- گرم کردن سالن
دمای سالن درهنگام ورود جوجه ها باید 31 تا 32 درجه سانتی گراد باشد بهترین را ه گرم کردن سالن استفاده از هیترهای گرم کننده می باشد. استفاده از وسایلی مانند چهار شاخ به هیچ وجه توصیه نمی گردد. زیرا اکسیژن زیادی را از سالن مصرف می کند و خطر آتش سوزی بالایی دارند. همچنین بازده انرژی کمتری دارند.
در بعضی از سالن ها گرم کردن سالن مشکل است و به همین دلیل حجم سالن را با استفاده از تقسیم کردن سالن به پلاستیک کم می کنند که در اینصورت سالن ها زودتر و با صرف انرژی کمتری گرم می شوند و در چنین مواقعی سطح سالن را تا 30% کاهش می دهند.
یک بستر مناسب باید قابلیت جذب مناسبی برای رطوبت داشته باشد. و خود آن عاری از رطوبت باشد زیرا باعث رشد قارچ میشود. بستر باید به عنوان عایق در مقابل سرما و گرما بوده و نرم باشد.
جدول 1: قابلیت جذب رطوبت در موارد مورد استفاده جهت کف سالن ها ( بستر)
| نوع ماده | گرم |
| پوشال چوب | 190 |
| پوسته برنج | 171 |
| خاک اره |
102 |
طی دوران پرورش و نگهداری گله، رطوبت مناسب برای بستر 20 الی 25 درصد میباشد. وقتی رطوبت بستر از 25 درصد تجاوز نماید، علاوه بر افزایش احتمال شیوع کوکسیدیوز، باکتریهایی که قابلیت تجزیه اسید اوریک را دارند فعال شده، تخمیر مواد سریعتر صورت میگیرد و گاز آمونیاک بیشتری از بستر متصاعد میشود. تراکم بیش از حد آمونیاک در هوای سالن باعث از بین رفتن تاژک های مجازی تنفسی میگردد که این امر عوارض تنفسی را دنبال خواهد داشت. در ضمن، گاز آمونیاک آزاد شده ph بستر را بتدریج از 2/5 به 4/8 مرساند. این تغییر درph همراه بت گرمای بستر سبب بروز سوختگی هایی در قست هایی از پا و سینه و کاهش کیفیت لاشه میشود.از طرف دیگر خشک بودن بیش از حد بستر ( رطوبت کمتر از 20 درصد ) باعث ایجاد گردو غبار در محیط میشود که خود زمینه ساز عوارض تنفسی میباشد. در سرایط عادی طیور به طور متوسط روزانه 12 تا 16 بار مدفوع نسبتا نیمه جامدی را دفع میکنند. عمده ترین بخش مدفوع، بقایای غیر قابل هضم غذای خورده شده میباشد، بنابراین نوع غذای مصرفی روی ترکیبات مدفوع موثر است. از آنجایی که در طیور ، مدفوع و ادرار در کلواک با یکدیگر مخلوط و سپس دفع میشوند، مواد موجود دز ادرار نیز روی ترکیبات مواد دفعی اثر میگذارد.ادرار حاوی مواد مانند کلرید سدیم و اسید اوریک است که مقادیر آنها در ادرار توسط کلیه ها تنظیم میشود. مقادیز بالای چربی در خوراک سبب چسبنده تر شدن مدفوع و چسبیدن آن به اطراف مقعد و کف پای پرنده و همچنین تشکیل لایه فشردهای روی بستر میشود.
- املاح و مواد معدنی
به غیر از مسمومیت های غذایی که میتواند باعث بروز اسهال در گله شوند، مهمترین عامل تغذیه ای که ممکن است میزان رطوبت مدفوع و متعاقب آن وضعیت بستر را تحت تاثیر قرار دهد، میزان املاح موجود در خوراک، به ویژه مقادیر سدیم، کلر و پتاسیم آن است. اگر مقادیر سدیم بیشتر از 15/ تا 2/ درصد، پتاسیم بیشتر از 8/ درصد و کلر بیشتر از 12/ تا 15/ درصد باشد، مقدار آب مصرفی افزایش یافته ، در نتیجه بستر مرطوب تر خواهد شد. با توجه به تاثیر املاح بر میزان آب مصرفی، در زمانی که گله تحت تنش ( استرس ) گرمایی باشد میتوان با اضافه کردن این مواد به خوراک، طیور را مجبور به مصرف آب بیشتری کرد تا به طور غیر مستقیم اثرات تنش گرمایی کاهش یابد.
- پروتئین خوراک
عامل دیگر پروتئین خوراک میباشد که کنجاله سویا یکی از مناع تامین پروتئین میباشد .سویا نیز میتواند بستر را با مقدار زیاد پتاسیم خود تحت تاثیر قرار دهد. اگر سویا بیش از 20 درصد در جیره به کار برود باعث دفع آب از مدفوع میشود. پودر گوشت و استخوان نیز به دلیل داشتن چربی بستر را تحت تاثیر میگذارد و نباید در جیره از 5 درصد تجاوز کند. در پودر ماهی نیز به دلیل وجود آمین های بیوژنیک موجب افزایش رطوبت میشود که با اضافه کردن کربنات سدیم در هر لیتر آب این مشکل برطرف میشود.
