تمام پژوهشگران را عقیده بر این است که چگونگی تغذیه جوجه بلافاصله بعد از جوجه ریزی می تواند تأثیر زیادی در عملکرد گله در آخر دوره پرورش داشته باشد به عبارت دیگر شروع پرورش گله ای که با تغذیه مناسب و صحیح توأم باشد سبب می گردد که مرغدار بتواند گله ای یکنواخت از نظر وزن که از راندمان تبدیل غذایی و تلفات مطلوبی نیز برخوردار است به بازار عرضه کند.در حال حاضر حتی این نظریه که جوجه را باید مدتی بعد از جوجه ریزی بدون غذا نگهـداری کرد غیرقابل قبول می باشد.
آزمایش های متعدد ثابت کرده است که وزن نیمچه در ۶ یا ۷ هفتگی، رابطه مستقیمی با وزن آن در هفته اول پرورش دارد و این ارتباط جدای از رابطه موجود بین وزن اولیه جوجه و یا سن گله مادر می باشد.هم چنانکه می دانیم از زمان شروع مرغداری به صورت صنعتی و با اصلاح ژنتیکی دایمی نژادها و با استفاده از روش ها و ابزارهای مؤثر مدیریتی ، از مدت زمان رشد جوجه های گوشتی سال به سال کاسته شده است. یعنی جوجه ای که هشتاد سال گذشته در مدت ۱۶ هفته به وزن کشتار می رسید هم اکنون درمدت ۶ تا ۷ هفته به وزن کشتار می رسد.
کاهش طول مدت پرورش سبب شده است که تغذیه جوجه درهفته اول از اهمیت بیشتری برخوردار باشد زیرا با کاهش تدریجی طول مدت پرورش، نسبت هفته اول از نظر زمانی به بقیه مدت پرورش افـــزایش می یابد، یعنی اگر در هشتاد سال گذشته، هفته اول یک شانزدهم طول مـدت پرورش را تشکیل می داد هم اکنون این نسبت به یک ششم یا یک هفتم رسیده است .عوامل زیادی می توانند در رشد اولیه جوجه مؤثر باشند. تعدادی از این عوامل مربوط به زمان قبل از پرورش و تعدادی مربوط به بعد از جوجه ریزی و پرورش می باشند. از عوامل مربوط به قبل از پـرورش می شود از وزن تخم مرغ و سن گله مادر نام برد و از عوامل بعد از جوجه ریزی، آلودگی های اولیه میکروبی محل پرورش و چگونگی تغذیه می توانند در رشد هفته اول و در نهایت در رشـــد نهایی گله تأثیر گذار باشند.
*تخم مرغ از نظر وزنی حاوی حدود 58/5 درصد سفیده ، ۳۱ درصد زرده و 10/5 درصد پوسته می باشد که با افزایش سن مادر، درصد وزن زرده نسبت به سفیده فزونی می یابد.88/8 درصد وزن سفیده و 74/5 درصد وزن زرده و یک درصد پوسته را آب تشکیل می دهد که البته این ارقام در نژادهای مختلف تا حدی متفاوت می باشند. با چنین ترکیبی، تخم مرغ حاوی تمام انواع مواد غذایی ضروری برای رشد جنین در دستگاه جوجه کشی به استثنای اکسیژن می باشد و چنان که می دانیم اکسیژن نیز در طول مدت انکوباسیون از طریق منافذ سطحی پوسته ، به جنین در حال رشد می رسد.زرده ، حاوی مقدار زیادی چربی است که انرژی مورد نیاز رشــــــد جنین را در دوره انکوباسیون تأمین می کند. سفیده نیز حاوی انواع اسیدهای آمینه می باشد که پروتئین مورد نیاز را به جنین می رساند. مقداری از زرده به اضافه مقدارکمتری از سفیده که در آخر دوره انکوباسیون به مصرف رشد جنین نرسیده است بعداز هچ ، در درون حفره شکمی جوجه و به صورت کیسه ای باقی می ماند که تقریبا” ۱۰ درصد وزن جوجه را در زمان تولید تشکیل می دهد. وجود این مواد سبب می شود که جوجه بتواند سریعا” خود را از تغذیه ی درون تخم مرغی به تغذیه دهانی وفق دهد.
این مطلب را از دست ندهید: اهمیت پاکیزگی اب نوشیدنی مرغ ها
در هچریهای قدیمی، جوجه ها به هنگام سر در آوردن از تخم مرغ، نه آب، و نه خوراک دریافت میکردند، و نخستین خوراک خود را پس از انتقال به مرغداریها – یک روز پس از هچ – دریافت می نمودند. اما به تازگی، در برخی از هچریها، بیدرنگ آب و خوراک، در دسترس جوجه های تازه هچ شده قرار داده میشود. آیا این روش مدیریت تازه، به راستی کارآیی، تندرستی و آسایش جوجه ها را فراهم میکند؟
Doug Korver یکی از دانشمندانی است که به این پرسش، پاسخ آری میدهد. به باور او، خوراک و آب رسانی بیدرنگ پس از هچ شدن، سبب افزایش رشد دستگاه گوارش میشود و در عمل، از استرس جوجه ها، و آسیب پذیری آنها در برابر بیماری ها می کاهد، و نیز نرخ رشد آغازین آنها را بهبود میبخشد. استاد دانشگاه، در بخش علوم خوراک و تغذیه ، آقای korver از دانشگاه آلبرتا میافزاید دسترسی زود هنگام به خوراک و آب، به ویژه به خوراک، به دستگاه گوارش امکان میدهد که زودتر آغاز به رشد کند.
اهمیت تغذیه در هفته اول
هم چنانکه اشاره شد با کاهش طول مدت پرورش، امروزه در پرورش مرغ گوشتی ،تغذیه در هفته اول از اهمیت بیشتری برخوردار گردیده است ، حتی در سالهای نه چندان دور که طول مدت پرورش به ۶۰ روز می رسید هفته اول حدود ۱۰ تا ۱۱ درصد از کل طول مدت پرورش را تشکیل می داد ولی هم اکنون که طول مدت پرورش کاهش یافته است، هفته اول نسبت به کل طول مدت پرورش به بیش از ۱۵ درصد رسیده است که با کاهش طول مدت پرورش در آینده، این درصد به تدریج افزایش نیز خواهد یافت.از طرف دیگر هم چنانکه می دانیم در کارخانه جوجه کشی ، جوجه ها در زمانهای متفاوت و تدریجا” از تخم خارج می شوند ولی خارج کردن تمام جوجه ها از هچر زمانی صورت می گیرد که اکثر جوجه ها از تخم خارج شده و ۹۰ تا ۹۵ درصــــد آنها خشک شده باشند. به عبارت دیگر تعدادی از جوجه ها بعد از خارج شدن از تخم مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر در هچر باقی می مانند.
بعداز تخلیه هچر ودر بهترین شرایط، معمولا” جوجه ها بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد به مرغداری می رسند ولی گاهی به علل متعدد، از جمله اعمال برنامه های واکسیناسیون، نوک چینی و یا طولانی بودن مسیر، این مدت به ۳۶ تا ۴۶ ساعت نیز می رسد.با افزودن مدت زمانی که جوجه ها بعد از هچ در سینی های هچری باقی می مانند به مدت زمان انتقال جوجه ها به مرغداری، می توان نتیجه گرفت که اکثرا” جوجه ها بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت ، یعنی ۲ تا ۳ روز بعد از خروج از تخم، به سالن مرغداری می رسند، به عبارت دیگر اگر مدت پرورش نیمچه گوشتی امروزی ۶ هفته باشد می توان نتیجه گرفت که جوجه از زمان خروج از تخم تا شروع تغذیه درسالن، ۲ تا ۳ روز و به عبارت دیگر ۴ تا ۷ درصد از عمر خود را تا زمان کشتار بدون غذا باقی می ماند.
با عنایت به آنچه که اشاره شد اهمیت تغذیه مناسب جوجه گوشتی بلافاصله بعد از جوجه ریزی به خوبی مشخص می گردد. به هر علتی که جوجه نتواند در سالن به آب و دان کافی دسترسی پیدا کند سبب خواهد شد که گله از رشد غیر یکنواخت و عملکرد نامناسبی برخوردار گردد.
دستگاه گوارش جوجه و از جمله روده ، کبد و پانکراس که نقش مهمی در تولید آنزیم و هضم مواد غذایی دارند بلافاصله بعد از هچ دارای رشد ۲ تا ۵ برابر رشد سایز اعضاء هستند و این رشد وقتی می تواند عملی گردد که جوجه بعد از هچ سریعا” به آب و دان دسترسی پیدا کند.
هم چنین ثابت شده است که مواد غذایی موجود در زرده به طور کامل قادر به تأمین نیازهای غذایی جوجه بعداز هچ نخواهند بود و به همین سبب ممانعت از تغذیه جوجه تا سه روز بعد از هچ می تواند تا ۳۰ درصد سبب کاهش رشد در ۴ هفته اول گردد و این کاهش رشد در هفته های بعدی نیز به هیچ وجه جبران نخواهد شد. در صورتیکه اگر به هر علتی از رشد جوجه در هفته های دوم و سوم ممانعت به عمل آید، این کاهش رشد تا آخر دوره قابل جبران خواهد بود.با توجه به اختلاف زمان هچ، بعد از برنامه ریزی تعدادی از جوجه ها که زودتر هچ شده اند دیرتر به دان می رسند و برعکس جوجه هایی که دیرتر هچ شده اند زودتر به دان می رسند.این مدت زمان که بین ۲ تا ۳ روز است خود عامل تأثیر گذار مهمی در رشد گله می باشد و امروزه به عنوان یکی از علل اصلی عدم یکنواختی رشد در گله های گوشتی شناخته می شود ممانعت از دسترسی گله به دان و آب بعد از رسیدن آن به مرغداری، سبب افزایش بیشتر مدت گرسنگی می شود و در نتیجه تأثیرات سوء مصرف نشدن دان کافی ، سبب کاهش وزن ، افزایش طول مدت رشد و به ویژه عدم یکنواختی وزن در گله خواهد شد و مسلما” این تأثیرات سوء در جوجه هایی که زودتر هچ شده و دیرتر به دان رسیده اند بیشتر خواهد بود.
- هم چنانکه اشاره شد:
کیسه زرده حاوی مقدار زیادی چربی است که به عنوان ذخیره انرژی برای رشد جوجه در فاصله زمانی بین هچ تا شروع تغذیه دهانی باید مــورد استفاده قرار گیرد ولی باید توجه داشت که چربی زرده تا ۵۰ درصد انرژی مورد نیاز جوجه را می تواند تا شروع تغذیه دهانی تأمین کند. از طرف دیگر زرده وقتی می تواند سریع تر جذب شده و انرژی ذخیره شده در خود را به مصرف جوجه برساند که جوجه امکان دسترسی هر چه سریعتر به دان را بعد از هچ داشته باشد. بنابراین بر خلاف این تصور، جلوگیری از تغذیه اولیه جوجه علاوه بر اینکه سبب جذب سریع تر زرده نخواهد شد، بر عکس جلوگیری از تغذیه اولیه سبب کندی جذب زرده می شود و کندی جذب زرده نیز به نوبه خود سبب جلوگیری از رشد جوجه و کاهش وزن در آخر دوره خواهد شد.
- آخرین مسئله مهم:
در مورد لزوم جذب هر چه سریع تر زرده وجود آنتی بادی های منتقله از مادر به زرده می باشد هم چنانکه می دانیم آنتی بادی های مادری از طریق زرده به جوجه منتقل می شونـــــــد. این آنتی بادیها به شرطی می توانند باعث جلوگیری از بیماریها شوند که هر چه سریعتر و حداکثر در مدت ۴۸ ساعت از طریق زرده وارد جریان خون جوجه شوند و از طرف دیگر آنتی بادی وقتی سریعا” وارد جریان خون خواهد شد که زرده به سرعت جذب گردد و هم چنانکه اشاره شد برای جذب زرده ، جوجه باید در کوتاهترین مدت بعد از هچ به آب و دان برسدکه از اینجا اهمیت تغذیه اولیه ی جوجه به خوبی مشخص می گردد.
* منبع شرکت نیکوتک
