ویژگی‌های کلی ماهی قزل آلا
بچه ماهی قزل آلا را می‌توان در تمام طول سال در مزارع رها سازی کرد و بهتر است وزن رهاسازی در حدود ۱۰ گرم باشد تا هم دوره پرورش خیلی طولانی نشود و هم تلفات کمتر باشد. (تلفات در وزن زیر ۱۰ گرم بیشتر است). به طور کلی به ازای هفت لیتر در ثانیه می‌توان یک تن ماهی برداشت کرد. همچنین به طور کلی به زعم کارشناسان شیلات برای پرورش ماهی قزل آلا، حداقل به یک زمین ۱۰۰ متری احتیاج است.شرایط نسبتا آسان و هزینه کم پرورش قزل آلا باعث شده است که در شمال کشور عده‌ای در خانه‌هایشان اقدام به پرورش و فروش این نوع ماهی کنند.
ماهی قزل آلا را در چند مدل مختلف پرورش می‌دهند:
- پرورش قزل آلا در حوضچه
این استخرها یا از جنس پلاستیک یا فلز گالوانیزه یا بتن هستند. قطر این استخرها از ۳ تا ۱۰ متر و عمق ۱ تا ۳ متر است. در این استخرها می‌توان ماهی پنج تا ۷۰۰ گرم را پرورش داد . مدیریت تولید در این استخرها بسیار اصولی است و به‌علت استفاده از لوله‌های ورودی و خروجی آب به صورت مجزا می‌توان سطح و تراکم استخرها را تنظیم کرد. معمولا در این شیوه از آب برگشتی استفاده می‌کنند و در این شیوه تجهیزات و ادوات فیلتراسیون و هوادهی و پمپ اینگ بسیار دقیق طراحی می‌شود.
- پرورش قزل آلا در کانال‌های بتونی (آبراهه‌ها)
برای اولین بار این کانال‌ها در آمریکای جنوبی مورد استفاده قرار گرفتند و برای پرورش قزل الا به منظور افزایش و بازسازی ذخایر رودخانه‌ها و دریاها و برای صید با قلاب طراحی شده‌اند.
این کانال‌های دراز شامل کانال‌های آجری یا بتونی هستند که در عمق زمین یا بالاتر از سطح آن بر روی یک سطح محکم ساخته می‌شوند. این کانال‌ها از نظر طولی می‌توانند به صورت متوالی (ممتد) و حداکثر تا طول ۱۰۰ متر باشند که با دیواره‌های عرضی یا پرده به چندین بخش تقسیم می‌شوند اما دارای یک منبع تامین آب مشترک هستند که اب از همه انها از یک انتهای کانال به انتهای کانال دیگر جریان می یابد. این آبراهه‌ها نسبتا باریکند؛ عرض آنها معمولا بین دو تا چهار متر و عمق آنها بهندرت به بیش از یک متر می‌رسد. این شیوه، یکی از مرسوم‌ترین شیوه‌های پرورش ماهی قزل آلا است و در مکان‌هایی به کار می‌رود که منابع تامین آب از رودخانه‌ها و چشمه‌های پر آب باشد. مزایای این روش این است که نیازی به اکسیژن‌دهی به آب وجود ندارد و همچنین نیازی به تمیز کردن مداوم استخرها نیز نیست.
- پرورش قزل آلا در استخر خاکی (سیستم دانمارکی)
مزرعه پرورش ماهی قزل آلا به روش دانمارکی شامل تعدادی استخر خاکی است که با خاک‌برداری یا حفر زمین در یک منطقه و رفتن به عمق چند متری زمین ساخته می‌شوند. در صورت امکان ورود آبهای موردی از استخرهای پرورشی باید به صورت ثقلی(به کمک نیروی جاذبه زمین)باشد، زیرا در این روش هزینه آبگیری استخرها کمتر است. با استفاده از تلمبه می‌توان آب مورد نیاز مزرعه را از رودخانه یا دریاچه تامین کرد اما در اغلب موارد این روش باید به عنوان یک منبع فرعی و غیر اصلی برای تامین آب مصرفی و مورد نیاز استخرهای پرورش قزل آلا در نظر گرفته شود زیرا سیستم پمپاژ قادر به تامین کامل آب مصرفی مزرعه نیست. مزایای این شیوه راحتی در ساخت و نداشتن هزینه اولیه ساخت است ولی معایب این شیوه در این است که نمی‌توان آلودگی آن را کنترل کرد و همچنین نمی‌توان این استخرها را تمیز کرد. علاوه بر این، اکسیژن‌دهی آب به آب سخت است و در فصول بارانی و سیلابی خطرآفرین است. همچنین ماهی قزل آلا را نمی‌توان به‌صورت انبوه پرورش داد.
- پرورش قزل آلا در قفس
یکی دیگر از شیوه‌های پرورش ماهی، پرورش آن در قفس‌های پرورش ماهی است. این قفس‌ها یک ظرف توری دار هستند که از یک یقه شناور در اب آویزانند. پهنه یقه شناور نیز در حدی است که از آن می‌توان به عنوان یک گذرگاه استفاده کرد. به کار گرفتن این قفس‌ها در دریا و اخیرا در دریاچه‌های آب شیرین ارزان‌ترین شیوه پروروش ماهی قزل آلا هستد.
برای پرورش ماهی قزل آلا در این شیوه، قفسی در اندازه شش متر در شش متر و به عمق چهار متر در نظر گرفته می‌شود. در این قفس‌ها، بزرگ‌ترین ماهی‌ها را می‌توان با بالاترین تراکم ذخیره سازی کرد. همچنین محل کارگذاری قفس‌های پرورش ماهی در آب شیرین باید به حد کافی عمیق بوده یا حرکت یا جابه جایی آب در محل طوری باشد که مانع از تجمع مواد دفعی در زیر قفس‌ها شود تا منجر به تلافات ناشی از آلودگی خودبه خودی آب در ماهی‌های پرورشی نشود.
یکی از محدودیت‌های این روش این است که در هوای نامناسب خدمات‌رسانی و نگهداری مجموعه قفس‌های کوچک می‌تواند مشکل و خطر ناک باشد .
- پرورش ماهی قزل آلا در سواحل محصور
این سواحل نیز یکی از شیوه‌های پرورش ماهی هستند. این سواحل با استفاده از تور در یک ساحل شیب‌دار ایجاد شده و در آن از دیواره‌های توری دولایه استفاده می‌کنند که به ستون‌های فرورفته در ساحل به فواصل سه متری نصب می‌شوند. به این ترتیب یک نیم دایره در طول ساحل و در زیر پایین‌ترین خط جذر و مد ایجاد می‌شود. در هر یک از سواحل محصور در هر متر مکعب آب می‌توان هشت الی ده کیلوگرم ماهی قزل آلای رنگین کمان با وزن متوسط ۱-۳ کیلوگرم نگهداری کرد.
روشهای پرورش ماهی قزل آلا :
این ماهی به روش مونو کاپو ( سیستم روش یک گونه ای )، پلی کاپو ( سیستم پرورش چند گونه ای ) به عنوان مثال پرورش همراه گیاه برنج در شالی زار های مازندران صورت می گیرد.
شرایط فیزیکی شیمیایی مناسب آب جهت پرورش قزل آلا :
الف) دما
دمای مناسب جهت پرورش قزل آلا ۱۲ تا ۱۸ درجه سانتیگراد می باشد. البته مناسب ترین دما برای پرورش این ماهی ۱۵ درجه سانتیگراد است. دمای بالاتر و پایین تر از این محدوده باعث کاهش رشد می شود و دمای بالاتر از ۲۴ درجه موجب تلفات میگردد.
ب) یا اسیدیته آب PH
مناسبترین PH جهت پرورش قزل آلا ۸.۴ الی ۶.۸ می باشد.
ج) اکسیژن محلول
میزان اکسیزن محلول در آب به فاکتورهای متعددی از جمله ارتفاع، دما، شوری و… بستگی دارد ولی در هر حال اکسیژن خروجی نباید کمتر از ۵ میلیگرم در لیتر باشد. جهت افزایش اکسیژن محلول راههای متعدد وجود دارد از جمله استفاده از هواده ها که امروزه انواع مختلف داشته و عملکردهای متعدد دارند.
د) شوری
به طور کلی افزایش شوری آب موجب کاهش درجه اشباع اکسیژن می شود. آبهای شیرین دارای شوری ۰.۱ الی ۱PPM می باشند و ماهی قزل آلا تا شوری ۳۰ PPM را تحمل می کند. شوری به میزان ۱۰ PPM برای ماهی قزل آلا مناسب است.
ه) شفافیت
قزل آلا ماهی است شکارچی و گوشتخوار به همین دلیل شفافیت آب تاثیر بسزایی در رشد آن دارد به عبارت دیگر ماهی باید غذای خود را ببیند تا آنرا بخورد. به طور کلی در پرورش قزل آلا شفافیت باید تا کف استخر تامین شده باشد و میزان مواد معلق آن باید کمتر از ۳۰ میلیگرم در لیتر باشد.
این مطلب را از دست ندهید: انواع ماهی قزل الا
- انواع ماهی قزل آلا و زیست شناسی
ماهی قزل آلا در آبهای سرد غنی از اکسیژن و جاری زندگی می کند. در کشور ما دو نوع ماهی قزل آلا وجود دارد:
- ماهی قزل آلا رنگین کمان
- ماهی قزل الا خل قرمز
- غذای ماهی قزل آلا
اگر مزرعه ای به بهترین شکل ممکن ساخته شود و بهترین بچه ماهی هم در آن رهاسازی گردد ولی مدیریت تغذیه در آن اعمال نگردد مسلما این مرکز به سودآوری نخواهد رسید.انتخاب نوع غذا و مقدار جیره روزانه مهمترین اصل در زمینه غذادهی می باشد. تعداد دفعات غذادهی نیز بستگی به وزن ماهی دارد به طوریکه بچه ماهی های حدود 10 گرم تا 6 بار در روز و ماهیان پروراری 1تا 2 بار در روز غذادهی می شوند.
در پرورش ماهی تامین غذا بیشترین هزینه تولید را دارد. پس هرچه بتوان در این قسمت مدیریت بهتری اعمال نمود سودآوری کار بیشتر خواهد شد. برای اینکار باید به یک سری نکات توجه کرد:
– با محاسبه میانگین وزنی ماهیان و مشخص کردن مقدار ماهی موجود در استخر(بیومس) ودمای آب مقدار دقیق غذای روزانه مشخص شود.
از مکملهای معدنی و ویتامینی در جیره غذایی استفاده شود.
- نحوه غذا دهی باید به شکلی باشد تا همه ماهیان استخر از غذا استفاده نمایند و غذا هدر نرود.
- غذای مورد نیاز باید در مکانی خنک و دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد و هنگام خرید غذا حتما به تاریخ تولید و مصرف آن توجه شود.
- پاکتهای غذا باید بر روی پالت چوبی قرار گیرد.
- تهویه انبار باید به نحو مطلوب انجام گیرد.
- انواع خوراک ها برای ماهی قزل آلا :
خوراک های قزل آلا بر اساس روش تولید به دو دسته تر و خشک تقسیم می شوند.
در خوراک تر که معمولا” در محل مزرعه تولید می شود با توجه به اینکه خوراک روزانه تولید شده ونیاز به نگهداری در انبار ندارد از خشک کن استفاده نکرده و به همین دلیل درصد رطوبت خوراک عموما” بالای ۲۰ درصد می باشد. در گذشته نه چندان دور بسیاری از مزارع جهت تأمین پروتئین خوراک از ضایعات کشتارگاهی نیم پز و یا گاها” خام استفاده می نمودند که به دلیل گسترش آلودگی ممنوع اعلام شد.خوراک تر معمولا”ضریب تبدیلی بالای ۲ دارد.
خوراک خشک:
خوراکهایی که در کارخانجات مخصوص تولید خوراک تولید می شوند دارای حداکثر رطوبتی در حدود ۸ تا ۱۲ درصد می باشند. ضریب تبدیل این خوراکهای بسته به کیفیت مواد اولیه و روش تولید مابین ۸/۰ تا ۲ متغیر است.
- روشهای تولید خوراک خشک:
۱- روش پلت پرس:
در این روش دستگاههایی که مورد استفاده قرار می گیرند دستگاههای تولید خوراک دام و طیور می باشد که ممکن است در بعضی مواقع جهت بهبود کیفیت خوراک ، تغییراتی در آن ایجاد می کنند از جمله تقویت کاندیشنر کاندیشنر دستگاهی است که بعد از مخلوط شدن مواد اولیه وهدایت شدن به داخل آن، در آنجا تحت فشار و بخار حاوی مقداری رطوبت به اصطلاح عمل آوری شده و سپس وارد دستگاه پلت گردیده و در آنجا تحت فشار از سوراخهای دای خارج می شود.
۲- روش اکستروژن:
فرآیند اکستروژن در حقیقت فرآیند پردازش مواد با دمای بالا در زمان کوتاه است و این بوسیله عمل ترکیبی رطوبت، حرارت، انرژی مکانیکی و فشار صورت می گیرد.اکسترودر همچنین یک عملکرد فنی است که بوسیله آن خوراک تحت افزایش پیوسته فشار(تا ۶ مگا پاسکال)، فرآوری، اکسترود و پخته می شوند و سپس به دلیل افت ناگهانی فشار منبسط می گردند و حالت متخلخل پیدا می کند با این تکنیک می توان خوراک انواع آبزیان با چگالیهای مختلف تولید نمود این چنین خوراکی ظرفیت شناوری فرو روندگی آهسته و یا فرو رونده سریع خواهد بود. خوراک اکسترودر علاوه بر مزایای معمول خوراک پلت دارای مزه مطلوب تر، عدم تفکیک اجزاء (به دلیل استفاده از مواد اولیه با قطر حداکثر ۲۰۰میکرون و پیش مخلوط کن ها و کاندیشنرهای مخصوص ) نگهداری و حمل و نقل ساده، تغذیه راحت و کاهش ضایعات هنگام تغذیه ، می باشد.
