تأثیر ایمنی مادرزادی در مرغ گوشتی

همه مرغداران بر سر یک نکته با هم توافق دارند: مرغ سالم، سود مالی به مرغدار میرساند. صنعت مرغداری همواره در پی آن است که با روش های مدیریتی و تغذیه ای به این هدف دست یابد، و مرغ های سالم پرورش دهد. مرغ ها در طبیعت، هر لحظه در برابر چالش های فیزیکی، محیطی، و عوامل عفونت زا قرار دارند، تاثیر ایمنی مادرزادی مرغ ها اینجا نمایان میشود. این چالش ها از لحظه ای که زندگیشان آغاز میشود می توانند به آنها آسیب بزنند. سیستم ایمنی ناکارآمد جوجه در برابر این همه عوامل آسیب زننده، هنوز به کمال نرسیده، با آنها روبرو میشود. آینده جوجه ها به این بستگی دارد که در آغاز زندگی چگونه بر این همه عوامل مخالف غلبه کنند.

• ایمنی

• 1- ایمنی غیراختصاصی
• 2- ایمنی اختصاصی

ایمنی غیر اختصاصی:

(ایمنی مادرزادی)، که با جذب زرده تخم مرغ به هنگام هچ شدن به آنها میرسد،تأثیر ایمنی مادرزادی مرغ ها، پاسخی است که بدن جوجه در برابر هر عامل بیگانه ای از خود بروز میدهد، و میکوشد از ورود عوامل بیگانه، و از رشد آنها در درون بدن جلوگیری کند. ایمنی مادرزادی همچنین بدن را آماده میکند که به ایمنی اختصاصی دست یابد و اگر لازم باشد در برابر هر عامل بیگانه ای که پیش از آن حضور او را تجربه کرده است پاسخ مخصوص آن عامل بیگانه را ایجاد کند (ایمنی اکتسابی / اختصاصی).

پیش از این، بیشتر دانشمندان، به سبب علاقه ای که به واکسیناسیون و برانگیختن ایمنی اختصاصی داشتند، کوشش خود را روی پاسخ ایمنی اکتسابی متمرکز کرده بودند. اما اکنون بسیاری از دانشمندان میخواهند به اصول کار ایمنی مادرزادی پی ببرند و ببینند چگونه میتوان با تقویت آن، هم از بیماری ها پیشگیری کرد و هم تولید را بالا برد. بیش از 98 % از موجودات زنده، تنها با کمک سیستم ایمنی مادرزادی به زندگی ادامه میدهند برخلاف مهره داران هستند که دارای سیستم ایمنی اختصاصی(اکتسابی)هستند.

این نوع ایمنی شامل مکانیسم‌های ارثی بوده که باعث مقاومت در طیور می‌شود ولی در بیشتر مواقع به لحاظ عدم برنامه‌های بهداشتی، این قسمت مورد توجه قرار نگرفته و با استفاده از واکسن یا آنتی‌بیوتیک سلامت گله تأمین می‌شود. برخی ازاین مکانیسم‌ها عبارتند از:

• ژنتیک:

بعضی از پرندگان گیرنده‌های مربوط به عوامل بیماری‌زا را ندارند و بعضی پرندگان نیز به طور ژنتیکی به ویروس لکوز لنفوئید مقاوم هستند.

• ساختار آناتومیک:

بسیاری از ارگانیسم‌های بیماری‌زا قادر به نفوذ به بدن از طریق پوست و غشاهای مخاطی سالم نبوده و اصطلاحاً در ترشحات مخاطی ‌گیر می‌افتند، یا بعضی از بیماری‌های عفونی، کمبودهای تغذیه‌ای و شرایط محیطی باعث آسیب‌پذیری پوشش‌های دفاعی بدن (پوست و مخاطات) شده وزمینه را برای ورود عوامل بیماری زا فراهم می‌آورد.

• جمعیت میکروبی طبیعی:

پوست و روده‌ها به طور طبیعی حاوی جمعیت میکروبی فراوانی هستند که مانع از برتری اجرام فرصت طلب، برای ایجاد بیماری می‌شوند. استفاده نامعقول از آنتی‌بیوتیک‌ها و بهداشت ضعیف، تعادل جمعیت میکروبی را بر هم خواهد زد.

• مژه ‌های تنفسی:

بعضی از قسمت های سیستم تنفسی از مژه‌ها پوشیده شده که مانع از ورود عوامل بیماری‌زا می‌شوند. در صورتی که هوای سالن از کیفیت خوبی برخوردار نباشد (گرد و غبار و آمونیاک) مژه‌ها به تدریج کارایی خود را از دست می‌دهند. تغذیه‌، محیط (استرس، گرما، سرما)، سن (معمولاً جوان تر و مسن‌تر حساس‌ترند)، متابولیسم بدن و عوامل مکمل از عواملی هستند که مکانیسم‌های ایمنی‌زایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

این مطلب را از دست ندهید: انواع نژاد مرغ گوشتی و تخم گذار ایرانی

که شامل دو قسمت: 1- ایمنی هومورال 2- ایمنی سلولی

• ایمنی هومورال:

ایمونوگلوبولین‌ها (آنتی‌بادی‌ها) و سلول های تولید کننده آن، اجزای تشکیل دهنده سیستم ایمنی همورال هستند که هر آنتی‌بادی ضد ویروس فقط گیرنده ویروس خودش را دارد (آنتی‌بادی ضد ویروس نیوکاسل، برای ویروس لارنگوتراکئیت گیرنده ندارد). طیور بعد از قرار گرفتن در برابر عوامل بیماری زا سه دسته آنتی‌بادی تولید خواهند کرد که IgM، IgG و IgA هستند. ایمنوگلوبولین G، یک آنتی بادی حفاظت کننده مهم در طیور بوده و توسط اکثر تستهای سرولوژیک اندازه‌گیری می‌شود و 5 روز بعد از مواجه شدن با عامل بیماری زا قابل ردیابی بوده و طی 3 تا 5 هفته به اوج رسیده و متاقباً به تدریج کاهش می‌یابد. سلول های تولیدکننده آنتی‌بادی ها، لنفوسیت های B نامیده می‌شوند که این سلول ها در کبد، کیسه زرده و مغز استخوان تولید شده و به بورس فابریسیوس انتقال می‌یابند. تخریب بورس فابریسیوس در سنین پایین در اثر ویروس گامبورو و مارک باعث می‌شود تا پرنده نتواند در برابر بیماری ها مقاومت نموده و یا به واکسیناسیون پاسخ مؤثر بدهد. میکروب های بیماری‌ زا بعد از ورود به بدن توسط ماکروفاژها بلعیده می‌شوند و سپس ماکروفاژ‌ها میکروب ها را به لنفوستیهای B عرضه می‌دارند. این سلول ها نیز 5 روز بعد از عرضه، آنتی بادی تولید می‌کنند. این وقفه زمانی به خاطر آماده شدن و تکثیر تعداد مورد نیاز از سلولهای B می‌باشد. در صورتی که پرنده برای بار دوم با هیمن بیماری مواجه شود، پاسخ سریع تر و آنتی‌بادی بیشتر تولید خواهد شد. این روند اساس واکسیناسیون است. آنتی‌بادی ها قادر نیستند تا ویروس‌ها یا باکتری ها را به طور مستقیم از بین ببرند بلکه با اتصال به میکروبهای بیماری‌زا و مهار گیرنده‌های آن ها عمل می‌کنند. این کار مانع از اتصال میکروب ها به گیرنده سلول های هدف می‌شود.

• ایمنی سلولی (لنفوسیت T)

این نوع ایمنی شامل تمام سلول هایی است (به جز سلولهای تولید‌کننده آنتی‌بادی) که ویژگی واکنش با آنتی‌ژن را دارند و دارای منشاء با لنفوسیت B هستند ولی تمایز و تفکیک آن ها در تیموس صورت می‌گیرد. لنفوسیت‌های T در مقایسه با لنفوسیت‌های B از تنوع بیشتری برخوردارند که لنفوکین‌ها را تولید می‌کنند. بعضی دیگر مستقیماً میکروب‌های بیماری‌زا را تخریب کرده و بعضی دیگر پاسخ سلول های B، ماکروفاژ‌ها و بقیه سلول های T را تقویت می‌کنند. گروهی دیگر از سلولهای T اثر مهارکنندگی دارند. سیستم ایمنی سلولی زمانی مورد توجه قرار گرفت که مشاهده شد پرندگانی که بورس آنها آسیب دیده هنوز قادر به مقاومت و غلبه در برابر بیماری ها می‌باشند.

• شیوه عمل سیستم ایمنی مادرزادی

پاسخ ایمنی مادرزادی با شناسایی عوامل بیگانه برانگیخته و فعال میشود. عوامل بیگانه به وسیله گیرنده های سلول های ایمنی شناسایی میشوند. این گیرنده ها میتوانند آنتی ژن های خارجی را از روی الگوی مولکول های آنها با ساختار هسته مرکزی سلول های بیماری زای مهاجم، شناسایی کنند. پاسخ ایمنی مادرزادی که از راه ارتباط سیتوکینها و کموکینها تولید میشود و یک واکنش حاد التهابی ایجاد میکند، و سرانجام نمونه آنتیژنها را به سیستم ایمنی اکتسابی معرفی میکند تا آنتی بادی خاص عامل مهاجم را بسازد.

• تقویت ایمنی مادرزادی

سالها، تقویت پاسخ ایمنی به بیماری زاها، مورد نظر دانشمندان بوده است، به جز در زمینه واکسیناسیون، کار عمده دیگری انجام نگرفته است که بتوان به آن وسیله تندرستی مرغ ها را بهبود بخشید. هرچند واکسیناسیون، و تقویت کنندگان ایمنی نقش عمده ای در پیشگیری از بیماری ها بازی میکنند، اما تقویت پاسخ ایمنی مادرزادی در روزهای نخست زندگی جوجه ها اثر طولانی تری در تندرستی و توان تولید آنها در آینده دارد. میدانیم که در دوره صفر تا 41 روزگی جوجه ها، سلول های سیستم ایمنی مادرزادی، مانند هتروفیل ها، و ماکروفاژها، کارآیی چندانی در جلوگیری از تهدید بیماری زاها ندارند. برای همین است که باید در این دو هفته آغازین، کاری برای تقویت ایمنی مادرزادی انجام داد. بررسی های بسیاری نشان داده اند که میتوان پاسخ سیستم ایمنی را  به وسیله گیرنده های ابزار مانند Tool-Like reseptor پروبایوتیکها  باکتریایی یا فعال ساختن ترکیبات واسطه سیستم ایمنی کمبود ایمنی در مرغ ها را جبران کرد. فعال سازی سیستم ایمنی مادرزادی و تأثیر ایمنی مادر زادی مرغ ها به وسیله هر یک از این عوامل، به تقویت پاسخ ایمنی می انجامد و سبب بالا بردن سودرسانی مرغ به مرغداری میشود.